– Γίνε serial shopper! Ψώνισε και εσύ στη Black Friday, γιατί μπορείς· γιατί είναι φθηνά, για να μην νιώσεις ότι έχασες την ευκαιρία…

Έπιασα τον εαυτό μου να κοιτάει προσφορές, να συγκρίνει τιμές και να μονολογεί: «πω πω προσφορά». Έπειτα όμως, αναρωτήθηκα αν και τι χρειάζομαι πραγματικά αυτή τη στιγμή – η απάντηση ήταν τίποτα! Δεν έχω κανένα λόγο να ψωνίσω. Ο μόνος ικανός τρόπος, λοιπόν, για να πεισθώ να το κάνω, θα ήταν να σκεφτώ ότι είμαι κορόιδο να αφήσω τη μία ή την άλλη προσφορά. Ότι, όταν αποφασίσω να το αγοράσω -που μπορεί αυτό να γίνει ένα χρόνο μετά ή και ποτέ- η τιμή θα είναι απλησίαστη, άρα πρέπει να γίνει τώρα η αγορά.

Θεωρώ δεδομένο ότι κανένας έμπορος δεν θα βγει χαμένος. Όσο περισσότερο το σκέφτομαι, αντί να χαίρομαι νιώθω πως υπήρξα κορόιδο όλο τον προηγούμενο καιρό. Προϊόν Χ στο 1/3 της τιμής του, άρα στην καλύτερη περίπτωση να είναι σε τιμή κόστους.

Πρόσφατα διάβασα το βιβλίο «Κοινωνία της κόπωσης» που αναφέρεται στον τρόπο στο οποίο η κάθε κοινωνία, μέσα στον χρόνο, ασκεί πίεση στους πολίτες. «Το ρήμα» όπως λέει ο συγγραφέας του βιβλίου Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν, «που χαρακτηρίζει την κοινωνία της επίδοσης δεν είναι το ‘πρέπει’ αλλά το ‘μπορώ’» και συνεχίζει λέγοντας πως «η διαλεκτική της ελευθερίας, συνίσταται στην ανάπτυξη νέων εξαναγκασμών. Δηλαδή το άτομο αισθάνεται υποχρεωμένο να αποδίδει όλο ένα και πιο πολύ. το burn out ερμηνεύεται ως μια αδυναμία των ατόμων να πουν όχι. Όχι στο οχι-δεν-μου-επιτρέπεται-να, αλλά στο μπορώ-τα πάντα. Ο άνθρωπος μεταμορφώνεται σε μηχανή επίδοσης που πρέπει να λειτουργεί απρόσκοπτα και να μεγιστοποιεί την απόδοση της». Ενώ συμπληρώνει επίσης: «η καπιταλιστική οικονομία απολυτοποιεί την επιβίωση. Δεν την απασχολεί το ευ ζην. Τρέφεται από την ψευδαίσθηση ότι περισσότερο κεφάλαιο σημαίνει περισσότερο ζην, περισσότερα αγαθά προς το ζην… Η έγνοια για την ευζωία δίνει τη θέση της στην υστερία για επιβίωση (σελ. 38)».

Παλιά λοιπόν είχαμε το κράτος να μάς επιβάλλεται. Τώρα έχουμε καταφέρει να εξελιχθούμε τόσο πολύ που νιώθουμε ωραία όταν πιέζουμε εμείς τον εαυτό μας να δουλέψει ολοένα και πιο πολύ, για να γίνουμε ολοένα και πιο αποδοτικοί, για να κερδίζουμε ολοένα και περισσότερα, ώστε να ξοδεύουμε ολοένα και περισσότερα σε μαύρες Παρασκευές, Δευτέρες, νύχτες αγοράς και λοιπές ιδέες άκρατου καταναλωτισμού.

Η ιδέα είναι σε όλους τους τομείς λίγο ως πολύ η ίδια. Δεν πρέπει να εφησυχάζεσαι. Πρέπει να αγωνιάς συνεχώς για όλα: δουλειά, σπουδές, υγεία. Η νέα μόδα στην υγεία είναι «ανήσυχοι υγιείς». Αν σου πω ότι έχω ένα τεστ που προβλέπει την πιθανότητα να έχεις ένα γονίδιο που ίσως εξελιχθεί σε σχιζοφρένεια, το πιο πιθανό είναι να σκεφτείς: ας το κάνω να ξέρω. Όμως κανείς δεν σου λέει τι θα την κάνεις αυτή τη γνώση. Γιατί εν δυνάμει, η αλήθεια είναι ότι όλοι μπορεί να νοσήσουμε. Έχουμε αρκετές προδιαθέσεις άλλωστε και ο τρόπος ζωής, οι σκέψεις, η διατροφή σε μεγάλο βαθμό καθορίζει την εκδήλωση ή μη της εκάστοτε προδιάθεσης.

Έτσι θεωρητικά έχουμε πρόσβαση σε άπειρες πληροφορίες που πια δεν προλαβαίνουμε να τις κάνουμε γνώση. Έχουμε ενδείξεις και τιμές που δεν μεταφράζονται σε κάτι συγκεκριμένο, έχουμε ανάγκες που νομίζουμε ότι θέλουμε και χαιρόμαστε παροδικά όταν τις καλύπτουμε και εξαναγκαζόμαστε να τρέχουμε στον τροχό της καθημερινότητας και της προσωπικής δουλείας, για να γίνουμε τι, “serial shoppers” -κατά συρροήν αγοραστές;

Αλήθεια, είμαστε σοβαροί; Η ζωή μας έχει γίνει ένα άθροισμα προϊόντων και εικόνων, για να θυμηθώ το εξαιρετικό και προφητικό βιβλίο της: Σιμόν Μποβουάρ, Ωραία πράγματα. Όλα όμορφα, τακτοποιημένα και από κάτω να μαίνεται μια θύελλα φόβων, ανησυχιών και έλλειψης νοήματος που δεν αφήνει τίποτα να πιάσει συναισθητικά τόπο».

Προσωπικά, τέλος, αν σε κάτι υποκύπτω είναι στην αγορά βιβλίων. Έχω όμως για άλλοθι τα λόγια του Ουμπέρτο Έκο, που έλεγε: «μεταξύ της στιγμής που το βιβλίο ήρθε σε μας και της στιγμής που το ανοίξαμε, έχουμε διαβάσει άλλα βιβλία, όπου υπήρχε κάτι που ειπώθηκε σε κείνο το πρώτο βιβλίο, και έτσι, στο τέλος αυτού του μακριού διακειμενικού ταξιδιού, συνειδητοποιείς πως ακόμα κι εκείνο το βιβλίο που δεν είχες διαβάσει ήταν κομμάτι της πνευματικής σου κληρονομιάς και ίσως σε είχε επηρεάσει έντονα». Με λίγα λόγια, σημαντικά δεν είναι μόνο όσα βιβλία διαβάζουμε, αλλά και όσα είναι στοιβαγμένα στη βιβλιοθήκη και περιμένουν τη σειρά τους.

Βιβλιογραφία:

Χαν, Μ. T. (2015). Η κοινωνία της κόπωσης. Αθήνα, Εκδόσεις Opera

Μποβουάρ Ντε, Σ. (1978). Οι ωραίες εικόνες. Αθήνα, Εκδόσεις Γλάρος

Σαπαρδάνης, Κ. (2017, 22 Φεβρουαρίου). Η αντι-βιβλιοθήκη του Ουμπέρτο Έκο. TVXS